Doorheen de tijd is de invulling van innovatie veranderd. Innovatie is met andere woorden onderhevig aan de tijdsgeest en de socio-economische omgeving.
Hoe de term innovatie precies ingevuld wordt wens ik te belichten vanuit een aantal innovatiemodellen die doorheen de tijd zijn ontstaan. Dit standpunt laat mij ook toe burgerbewegingen zoals de Gele hesjes, de klimaatmarsen e.d. te plaatsen en hun impact op innovatie en ondernemingen toe te lichten.
Het innovatieproces werkt aanbodgericht
In het begin van de 20ste eeuw maakte Joseph Schumpeter het nuttige onderscheid tussen inventie, innovatie en diffusie, drie aspecten die hij in een sequentieel innovatiemodel giet.
De inventie is een (wetenschappelijke) uitvinding, een ontdekking. De innovatie is de toepassing van de uitvinding in een product, een dienst, een proces(technologie) of een organisatievorm. De diffusie is de verspreiding van de innovatie in de economie en/of de maatschappij. Volgens Schumpeter doorlopen maatschappelijke en economische vooruitgang altijd dit sequentiële pad.
In het klassieke lineaire innovatiemodel zitten de kennisinstellingen met (fundamenteel en strategisch) onderzoek steeds vooraan in deze innovatieketting, de bedrijven en non-profit actoren achteraan. Tussen deze twee relatief gescheiden werelden zit het toegepast onderzoek. Er zijn zo goed als geen terugkoppelingen tussen de bedrijven en de kennisinstellingen en de overheid richt zich vooral op het financieren van het fundamenteel onderzoek.
Het Tripel Helix-model zorgt voor interactie tussen drie sleutelactoren
De beperkte of onbestaande rol van de overheid en de bedrijven heeft een nieuw innovatiemodel in het leven geroepen, het Triple Helix-model. De drie sleutelactoren, de kennisinstellingen, de bedrijven en de overheid, hebben een onderlinge afhankelijkheid en een wederzijdse beïnvloeding. Ze interageren met elkaar.
Dit betekent meteen een enorme vooruitgang voor de bedrijven en de overheid, die een meer actieve rol gaan spelen in het innovatieproces. De overheid wordt meer dan een geldschieter, is ook regelgever en beheerder van grote budgetten in beleidsvelden als gezondheid, mobiliteit, fysieke en digitale infrastructuur, (internationale) handel. Al deze rollen beïnvloeden de randvoorwaarden waarbinnen economische en maatschappelijke innovatie kan ontstaan. Beleid spoort bedrijven aan om een beroep te doen op kennisinstellingen, ermee samen te werken en uit te wisselen. Door deze actieve rol op te nemen, duwen bedrijven het aanbodgerichte innovatieproces naar een meer vraaggericht proces.
De Quadruple Helix geeft een plaats aan de geëmancipeerde burger
De recente socio-maatschappelijke ontwikkelingen van de gele hesjes en de klimaatmarsen tonen aan dat er een groeiende kloof is ontstaan tussen het Triple Helix-model en de burger. Deze wil hoe langer hoe meer actief optreden in de samenleving, alleen of samen met anderen. Burgers en burgerbewegingen eisen meer en meer hun eigen plaats op in het maatschappelijk debat. Ze aanvaarden niet meer zomaar top-down beleid van de overheden. Ze 'emanciperen', bevrijden zich van machthebbers die niet langer een antwoord en oplossing bieden voor complexe maatschappelijke thema's.
Het innovatiemodel evolueert en krijgt een nieuwe en vierde sleutelactor bij: de burger. 
De burger is een relevante speler geworden in het economisch, wetenschaps- en innovatieproces en vervult meerdere rollen. Hij is een belastingbetaler-kiezer, die het onderzoek financieert en bereid moet zijn dit te blijven doen. Hij is consument-gebruiker, plukt de vruchten van het economisch- en innovatieproces en is ook een inspiratiebron voor innovatie. Hij is werknemer – zelfstandige – ambtenaar en wordt ook geconfronteerd met de impact van de snelle veranderingen die het innovatieproces in zijn werkomgeving veroorzaakt. Hij is lid van de samenleving en wil inspraak in maatschappelijke kwesties.
Waarom je niet meer omheen innovatie kunt
In onze complexe omgeving ontstaat innovatie uit het dynamisch en interactief proces tussen vier sleutelactoren: kennisinstellingen, bedrijven, overheden, burgers. Binnen dit kennisintensief ecosysteem heeft elke actor zijn specifieke hoedanigheden. De grote onderlinge verwevenheid tussen de actoren en hun wederzijdse afhankelijkheden zorgen voor een grote dynamiek. Het zijn deze verbindingen en (kennis)uitwisselingen tussen de verschillende actoren in dit dynamisch ecosysteem die leiden tot economische en maatschappelijke innovatie.
Innovatie is een collectief, transformatief proces geworden, waar alle actoren een co-creërende rol opnemen. Innovatie is niet meer een lineair proces, maar een continue terugkoppeling tussen de verschillende actoren met een steeds wisselende combinatie ervan.
Deze tijdsgeest dringt ook je bedrijf binnen. Je werknemers willen steeds meer een actieve en co-creërende rol spelen, waarbij ze kennis delen en uitwisselen met de diverse actoren van het ecosysteem waartoe je onderneming behoort. Je werknemers transformeren geleidelijk aan in een citizen workforce, die burgerschap en eigenaarschap opeisen in je bedrijf. Als ondernemer kan je niet anders dan hiervoor een gepast kader creëren. Onze bijdrage aan deze transformatie is dat wij je ondersteunen om dit kader te creëren op alle niveaus van je onderneming (organisatie, teams, individuele medewerker) en in co-creatie met je medewerkers.
Bron
Bijdrage van het Beleidsdomein Economie, Wetenschap en Innovatie aan het Vlaams Regeerakkoord 2019-2024 – 04 juni 2019
Vragen? Stuur uw feedback
