Talent bestaat niet ! ( Prof. dr. R. Rikers ) - Reflectie over het talentdenken in onze maatschappij.

In zijn rede, uitgesproken bij de aanvaarding van zijn ambt van hoogleraar onderwijspsychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam ( 27-02-2009 ) stelt Prof.dr. Rikers de talenttheorie in vraag. Topprestaties zouden niet aan talent te wijten zijn.

In zijn betoog schetst Prof. Rikers de maatschappelijke situatie van de massale talentenjacht. Banenadvertenties getuigen hiervan: we zoeken naar verborgen kwaliteiten en talenten.

Er rijzen een aantal problemen bij het talentdenken in onze maatschappij. Wat is talent ? kunnen we het opsporen ? is het zinvol om het vroegtijdig te signaleren ?

Voorbeeld die Rikers hiervoor geeft is  de ongewone carrière van de Zweedse hoogspringer Stefan Holm. Van jongsaf was deze gefascineerd door het hoogspringen. Probleem was dat hij voor het succesvol uitoefenen van deze sport eigenlijk te klein was. Met zijn 1,81 m had hij een biomechanische handicap tegenover de reuzen van zo' n 2 m . Hem is de raad gegeven om iets anders te gaan doen. Desondanks is Holm door keiharde training tot de beste hoogspringers gaan behoren: gouden medaille tijdens de Olympische spelen van Athene in 2004, viervoudig wereldkampioen  en een aantal keren Europees kampioen. Bovendien, relatief gezien, d.w.z. rekening houdend met zijn kleinere gestalte, is de prestatie van Holm van een nog hoger niveau dan dat van de grotere concurrenten. Dus zijn de criteria voor het meten van de prestatie niet optimaal, want absoluut i.p.v. relatief.

Dit brengt Prof. Rikers tot een aantal fundamentele principes voor het behalen van topprestaties. Talent is irrelevant. Alleen de hoeveelheid en de kwaliteit van de oefening zijn belangrijk. Hij spreekt over deliberate practice ,  de power law of practice / learning en de ten year- rule om vooruitgang te boeken.

- De belangrijkste elementen van deliberate practice zijn:

- duidelijke omschrijving van wat geleerd moet worden

- aansluiting van de training met het niveau van de lerende

- mogelijkheden tot herhaling

- mogelijkheid tot het maken en corrigeren van fouten

- goede feedback

Deliberate practice is met andere woorden een voortdurende confrontatie met eigen beperkingen waarbij gezocht wordt naar een manier om de taak anders en beter uit te voeren.

- De power law of practice/ learning betekent dat naarmate de tijd vordert, de evolutie in prestaties trager verloopt en de kwaliteit van de oefening moet toenemen om nog vooruitgang te boeken.

- de ten year -rule . De top bereiken is slechts mogelijk na 10 jaar lang intensieve en kwaliteitsvolle training.

Vanuit psychologisch standpunt spelen nog een aantal  andere fenomenen een belangrijke rol : de optische illusie van talent en de self-fulfilling prophecy.

Om prestaties te kunnen evalueren beschikt men eigenlijk over te weinig informatie. Men heeft totaal geen zicht in de tijdsinvestering in het oefenen, waardoor de illusie gewekt wordt dat de prestatie te wijten is aan ' talent ' in plaats van aan doorgedreven oefening.

Bij het identificeren van talentvolle mensen gaat men voor betere coaches en trainingen kiezen, die een doorslaggevende impact hebben op de betere resultaten. Men spreekt over de self-fulfilling prophecy : identificatie van talent brengt talent met zich mee.

Het betoog van Prof. dr. Rikers heeft de verdienste om ons tot nadenken te stemmen.

- wat is talent precies ? wie oordeelt erover ? welke zijn de criteria om de prestaties te evalueren ?

- talent is aantrekkelijk, omdat talent het individu uniek maakt. Niemand houdt ervan om het unieke te banaliseren door het harde werk.

- Het concept talent is handig. Het vrijwaart zowel de coach als de pupil van de verantwoordelijkheid bij slechte prestaties. Slechte prestaties worden dan afgedaan met ' geen talent '.

Bronnen:

RIKERS, R., Talent bestaat niet ! , 2009